Werkateliers voor visitatoren – methodiek 7

Samenvatting

Op 2 en 6 februari 2023 organiseerde SVWN werkateliers voor visitatoren. Doel van de bijeenkomsten was het zich eigen maken van de methodiek en de vraagstelling beantwoorden hoe deze tot een succes te maken is. Dit werd besproken aan de hand van de drie hoofdthema’s uit de methodiek:

• Huurdersinvloed en het perspectief van de huurder
• Het doel van de visitatie is leren en verantwoorden
• Samenwerken en netwerken

Per onderdeel werden suggesties voor een nieuwe werkwijze gedaan en bijzondere aandachtspunten gedeeld. De slotreflectie uit de sessies is het feit dat de nieuwe methodiek in potentie grote meerwaarde heeft, maar daarbij wel nieuwe kennis en vaardigheden van visitatoren en commissies vraagt.

SVWN zal de uitwisseling tussen visitatoren over het toepassen en het opdoen van nieuwe vaardigheden van de nieuwe methodiek uitgebreid faciliteren.

Visitatoren kijken uit naar werken met methodiek 7

Twee middagen volle bak. Visitatoren van de vijf bureaus verzamelden in een bijzonder ‘methodiek-atelier’ om zich de nieuwe visitatiemethodiek eigen te maken. En om de vraag te beantwoorden: hoe zorgen we er met elkaar voor dat het een succes wordt? De boeiende gedachtewisseling droeg bij aan de zin om ermee aan de slag te gaan.

Een nieuwe methodiek met vooral plussen

Niet vreemd dat veel visitatoren de weg wisten te vinden naar de SVWN-methodiekateliers. De visitatiemethodiek is per slot van rekening in de eerste plaats hun gereedschap om tot goede visitaties te komen. En een ruime meerderheid van de visitatoren is blij met het gereedschap dat methodiek 7 hen biedt. In een peiling onder hen werden onder meer de volgende beloften en pluspunten van de nieuwe methodiek genoemd:

+ werken vanuit de opgaven
+ meer volgens de bedoeling: aanvonken in plaats van afvinken
+ ruimte voor maatwerk en voor de echte vraag
+ plaats voor wederkerigheid tussen partijen in het netwerk
+ sterker oriëntatie op leren en ontwikkelen, van corporatie, netwerk en sector
+ een duidelijker plek voor de huurder in visitatie (al had dat nog sterker gemogen)
+ kortere, meer beeldende en toegankelijke rapporten
+ meer mede-eigenaarschap van corporatie
+ een groter beroep op de kwaliteit van visitatoren en commissies.

Bij alle plussen waren er volgens de visitatoren toch enkele minnen of aandachtspunten:

- het verlies van normen en cijfers betekent lastiger scoren en wegvallen vergelijkbaarheid
- een waarschijnlijk intensiever (voor)traject
- en ook hier: een groter beroep op de kwaliteit van visitatoren en commissies.

Kortom, er wordt veel goeds verwacht van dit nieuwe gereedschap voor visitatoren.

Wat gaan we anders doen en wat is er nodig?

Maar een goede visitatiemethodiek alleen is niet voldoende. Het zijn de visitatoren en hun commissies die, samen met corporatie en belanghebbenden, voor goede visitaties kunnen zorgen. En dat vraagt ook om andere dingen anders te doen dan voorheen.

Aan de hand van drie hoofdthema’s werd met elkaar verkend wat dat dan is en wat daartoe nodig is.

Huurdersinvloed en het perspectief van de huurder

Op dit thema werden waardevolle suggesties voor andere werkwijzen gedaan: neem de huurdersorganisatie mee in het ontwerp van de visitatie-aanpak; nodig breder uit dan alleen de huurdersorganisatie, denk aan ‘gewone’ huurders en toekomstige huurders (kinderen van huurders); ga in op de vragen en opvattingen die leven bij huurders (zoals over de dienstverlening); organiseer huiskamergesprekken en kies ook momenten buiten kantooruren. Kortom, zorg dat je een goed beeld krijgt van de huurders (zie Persona’s Aedes) en hun vragen en opvattingen over de corporatie.

Leren en verantwoorden

Op dit hoofdthema van visitatie wordt in de nieuwe methodiek de balans verder verlegd naar het leren (zonder het verantwoorden naar belanghebbenden te veronachtzamen). Visitatoren gaven de volgende suggesties mee voor een andere aanpak: zorg voor een goede intake om het proces optimaal lerend in te richten; maak meer gebruik van leerzame casuïstiek (projecten); benut het eindgesprek en ontwikkelgesprek om ook het gesprek in/met het netwerk aan te gaan; benoem scherp de leer- en ontwikkelpunten (let op: zonder te adviseren op het ‘hoe’). Om het leren in visitatie verder te stimuleren wordt een groot beroep gedaan op de communicatieve en reflectieve vaardigheden van visitatoren.

Samenwerken en netwerken

Dit thema kan op veel waardering rekenen bij de visitatoren. En op mooie suggesties: naast het spreken van individuele partijen als de gemeente en huurdersorganisatie, veel meer werken met collectieve bijeenkomsten met het netwerk aan tafel; veel gerichter vanuit de opgaven en op thema’s visiteren, met de betrokken partijen aan tafel; vooral ook met professionals het gesprek aangaan, niet alleen met het bestuurlijke netwerk. En een waarschuwing: kijk niet alleen naar relaties en samenwerking, maar vooral ook kritisch naar wat het extra oplevert. Ook dit thema doet een groot beroep op (nieuwe) vaardigheden van visitatoren en commissies, zoals het organiseren van collectieve dialogen en inzet van creatieve werkvormen. En daarnaast op de welwillende medewerking van netwerkpartners om wederkerigheid in visitatie daadwerkelijk vorm te geven.

Autoriteit woningcorporaties (Aw): visitatie ook van grote waarde voor extern toezicht

In een speciale gastbijdrage betoogde de Aw dat visitatie eveneens van grote waarde is voor het extern toezicht op woningcorporaties. Om te beoordelen of het volkshuisvestelijk belang in goede handen is bij een woningcorporatie bieden visitatierapporten daar waardevolle inzichten voor, met name voor wat betreft de externe governance van corporaties, de verankering van corporaties in hun omgeving. De nieuwe methodiek biedt daarbij extra inzicht in de volkshuisvestelijke opgaven die spelen bij een corporatie en in de relatie van de corporatie met haar huurders.

Voor de Aw is het daarbij belangrijk dat visitatie oog heeft voor de provinciale en landelijke sturing (regie, zie rijksprioriteiten en landelijke prestatieafspraken), voor het geleverde maatschappelijke resultaat (inclusief de relatie met een realistische begroting) en voor een goede inzet van beschikbare middelen en capaciteit.

Slotreflectie op werken met de nieuwe methodiek: samen lerend op weg

Op basis van de veelzijdige gedachtewisseling komen we samen tot enkele slotreflecties.

Allereerst de vaststelling dat de nieuwe methodiek, voortbouwend op de ontwikkeling die met 6.0 in gang is gezet, in potentie grote meerwaarde heeft voor corporaties, huurders en lokale netwerken. Dat zou ertoe moeten leiden dat visitatie op meer draagvlak en eigenaarschap bij woningcorporaties en belanghebbenden kan rekenen. Dat is mooi!

Maar daar is nog wel wat voor nodig. In de eerste plaats dat bureaus op een vakbekwame manier de nieuwe methodiek als gereedschap gaan gebruiken. De grotere ruimte en vrijheid die de methodiek in potentie biedt, vraagt ook meer verantwoordelijkheid en ‘professional judgement’ in de toepassing ervan.. Het vraagt van visitatoren en commissies nieuwe kennis en vaardigheden: een grotere maatschappelijke sensitiviteit en inzicht in ontwikkelingen; de beschikking over creatieve werkvormen en weten hoe die in te zetten in collectieve dialogen; het doen van scherpe waarnemingen en beoordeling indien aan de orde, in combinatie met constructief-kritische reflecties om het leren van corporaties en netwerken te stimuleren; communicatieve vaardigheden om in de goede taal en toon toegankelijke rapporten op te stellen. En, niet te vergeten, enthousiasme bij visitatoren en bureaus om te investeren in de kwaliteit van visitatie.

Visiterende bureaus en visitatoren kunnen hier zelf mee aan de slag, maar kunnen ook een beroep doen op SVWN. Zo organiseert SVWN in de komende maanden een tweewekelijks spreekuur om de invoering van de nieuwe methodiek te ondersteunen. Ook kunnen visitatiecommissies hun concept-rapporten, voordat ze deze voor een check op feitelijke onjuistheden naar de corporatie sturen, eerst voorleggen aan SVWN als check op een juiste toepassing van de nieuwe methodiek. Verder is er een LinkedIn visitatorenplatform (https://www.linkedin.com/groups/8942058/) om zaken met elkaar te delen. Tenslotte zal SVWN de uitwisseling tussen visitatoren over de toepassing van de nieuwe methodiek en om nieuwe vaardigheden op te doen faciliteren door masterclasses te organiseren.

Claudia Siewers, directeur-bestuurder van SVWN, kijkt met plezier en waardering voor de bijdrage van eenieder terug op de bijeenkomst: “Als we de komende jaren net als vandaag lerend met elkaar aan de slag gaan heb ik er alle vertrouwen in dat de nieuwe methodiek een succes wordt. Met jullie enthousiasme en vakmanschap gaat het zeker lukken om betekenisvolle visitaties te doen. Succes!”

---