Evaluatierapport visitatie-experimenten: maatschappelijke visitatie als goed gesprek in het lokale woonnetwerk

Tussen 2017 en 2020 zijn twee experimenten rondom reguliere visitaties uitgevoerd bij 17 corporaties en drie bureaus: ‘Vernieuwing Maatschappelijk gesprek’ en ‘De kracht van het lokale woonnetwerk’. Doel van de experimenten is om te onderzoeken hoe visitatie maximaal toegevoegde maatschappelijke waarde kan bieden. Voor corporatie, belanghebbenden en de samenleving als geheel.

De experimenten lieten zien dat een netwerkvisitatie een aanzet geeft tot een inhoudelijke ‘netwerkagenda’ en een ‘verbeteragenda’ t.a.v. het functioneren van (de corporatie in) netwerken, doordat alle relevante partijen betrokken zijn, de samenwerking expliciet onderwerp van gesprek is en het accent op (zelf)reflectie en (netwerk-)leren wordt gezet: netwerkvisitatie als interventie in het netwerk en impuls tot samenwerken. Tot slot mag de grotere ervaren betekenis en plezier van ‘netwerkvisiteren’, met soms onverwachte bijvangsten en persoonlijke leeropbrengsten voor deelnemers niet onvermeld blijven.

Vernieuwing maatschappelijk gesprek

In het experiment ‘Vernieuwing maatschappelijk gesprek’ ging het om het betrekken van de leefwereld van corporaties en belanghebbenden. Kijken naar de kracht van het lokale netwerk, aansluiten bij de prestatieafspraken. Het gesprek voeren over de thema’s die belanghebbenden zelf noemen. Als een participatief proces in plaats van een momentopname, en meer toekomstgericht dan ‘afrekenen’ op het verleden.

Vooral het betrekken van meer belanghouders (afkomstig uit de leefwereld) bood meerwaarde bij dit experiment, naast de verdieping van de gesprekken en een grotere betrokkenheid, ook van medewerkers. Daardoor ontstond een veel bredere betrokkenheid, rijkere feedback die beter herkend en dus gedragen wordt en daardoor meer invloed heeft op het verbeteren van de prestaties en de relaties. Bovendien wordt het leuker gevonden.

De kracht van het lokale woonnetwerk

In het experiment ‘de kracht van het lokale woonnetwerk’ ging het om de corporatie in het lokale netwerk, zowel formeel als informeel en op verschillende niveaus, en het functioneren van dat netwerk. Ook de waarde van het netwerk zelf kwam aan bod, evenals een zelfbeoordeling door partijen/netwerk. Zo’n visitatie lukt alleen als er aan enkele randvoorwaarden en andere essentiële kenmerken van een netwerkvisitatie wordt voldaan.

Vooral het onderzoeken van de corporatie in het lokale netwerk en daarbij verder kijken dan het formele netwerk, maar juist ook naar andere lokale maatschappelijke opgavegerichte netwerken bood meerwaarde. Zeker als er daarbij meer oog is voor het operationele niveau, de uitvoeringspraktijk, en er gezamenlijk wordt gereflecteerd op elkaars en andermans waarnemingen. Een en ander leidde tot een groter variatie aan modellen, methoden en werkwijzen. De ervaren meerwaarde van netwerkvisitatie voor alle betrokkenen bestaat uit toegenomen inzicht, verbeterde relaties en bouwstenen voor een vervolg.

Conclusies en implicaties

Visitatie heeft meer toegevoegde waarde als het een ‘goed gesprek’ wordt met een brede groep betrokkenen, waarin het gaat over de dingen die er daadwerkelijk voor de belanghebbenden toe doen. Netwerkvisitatie doet meer recht aan het (ervaren) belang én aan de werkelijkheid van het opereren in netwerken om maatschappelijke waarde te creëren. Het besef dat je niet in je eentje maatschappelijke vraagstukken kunt oplossen neemt sterk toe. Netwerkvisitatie geeft beter inzicht in de netwerken waarin de corporatie met welke partijen opereert.

Gewenste ontwikkelrichting visitaties

De vermaatschappelijking van visitatie mag worden doorgezet. Daarbij blijft ‘leren door verantwoorden’ een belangrijk motto. De maatschappelijke dialoog, het reflecteren en begrijpen, de betrokkenheid van belanghebbenden en partners en de interventies mogen versterkt worden, met daarbij de waarschuwing maat te houden. De kern is: verdere ontwikkeling van visitatie in de richting van ‘het goede maatschappelijk gesprek in het lokale netwerk’, met:

• meer aandacht voor reflecteren op en inzicht en begrip (ten opzichte van beoordelen)
• meer aandacht voor het voeren van dialoog (ten opzichte van het verrichten van onderzoek)
• in een visitatie over onderwerpen die er lokaal toe doen en die mensen belangrijk vinden
• door partijen die werkelijk betrokken zijn en de ‘echte’ samenleving goed kennen.

▶ bekijk hier het evaluatieverslag